Rodzaje szyn w rolkach

Szyna, nazywana też czasem płozą, to drugi, zaraz po bucie, najważniejszy element rolek. To właśnie w szynie osadzone są koła i odgrywa ona istotną rolę w tym, jak całość się prowadzi, oraz definiuje do czego możemy nasze rolki wykorzystać. Wpływa na to, jak szybko pojedziemy, jak stabilne są rolki oraz jakiego rodzaju triki możemy w nich wykonywać. Rodzaje szyn w rolkach mogą zaskoczyć różnorodnością, ale bez obaw, wszystko wyjaśnimy!

Tematyka szyn jest głęboka i można by o nich napisać książkę, a co najmniej pracę magisterską. Stąd dość spora objętość tego tekstu – zostaliście uprzedzeni. Najpierw omawiam sprawy techniczne, czyli to, z czego szyny są robione oraz jakie rodzaje montażu spotykamy, a następnie podział względem przeznaczenia

Część 1: Z czego zrobione są szyny w rolkach?

Szyny do rolek wykonywane są obecnie z czterech rodzajów materiałów. Można je skategoryzować w następujący sposób:

Szyny aluminiowe

Najczęściej spotykany rodzaj, ze względu na odpowiednio wysoką sztywność, dobrą wytrzymałość i niską wagę materiału. Szyn aluminiowych używa się w rolkach do praktycznie każdego stylu jazdy, choć naturalnie bardzo się one różnią między nimi. Istnieje odmiana szyn aluminiowych zrobiona ze stopów ze zwiększonym udziałem magnezu – określane często „magnesium”. Są to modele lżejsze, ale także o obniżonej wytrzymałości mechanicznej – używane głównie w rolkach rekreacyjnych i fitness, w celu osiągnięcia jak najniższej wagi rolek. I nie, niech nie zmyli Was angielska nazwa – „magnesium frames” nie tłumaczy się na „szyny magnezowe” – czysty stop Mg nie dość, że gnie się jak plastelina, to jest także bardzo łatwopalny w ziemskiej atmosferze (pali się taką jasną kulą światła, że bylibyście gwiazdą – dosłownie – każdego nightskatingu).

Szyny aluminiowe mogą być wykonane w kilku technologiach:

Frezowane (CNC) z bloku aluminium – to najbardziej wytrzymałe mechanicznie i najsztywniejsze szyny jakie można otrzymać z aluminium. Oczywiście, ich właściwości zależą od dokładności procesu obróbki i konstrukcji wzmocnień, jednakże nawet stosunkowo prosta szyna frezowana będzie zauważalnie sztywniejsza od tych wykonanych w innych procesach. Dzieje się tak, ponieważ krystaliczna sieć molekularna monobloku, z którego wycinane są szyny, jest bardziej uporządkowana od tej w ekstrudowanych czy odlewanych.

Ponieważ takie szyny są drogie i czasochłonne w wykonaniu – w zasadzie nikt nie sprzedaje ich jako elementów rolek dostępnych na półkach sklepowych. Co więcej, ilości takich szyn, które trafiają na rynek są na tyle małe, że raczej nie ujrzymy ich w typowych sklepach ze sprzętem – producenci najczęściej sprzedają je sami, przez internet, z wysyłką na cały świat. To typowe części dla entuzjastów tego sportu którzy celują w najwyższą jakość bez względu na koszty. Jednak, biorąc pod uwagę ich wytrzymałość, taki zakup jest w zasadzie inwestycją na co najmniej dekadę (!!!) intensywnej, wymagającej jazdy.

Ekstrudowane i wykańczane obróbką przez frezowanie (CNC) – to najczęściej stosowany typ szyn w jeździe szybkiej, freestyle slalom, freeskate, hokeju, downhill etc. – wszędzie tam, gdzie liczy się wytrzymała, niezawodna konstrukcja. Szyny tego typu są robione z różnych stopów aluminium i można podzielić je na dwie grupy – aluminium serii 6000 (np 6065) oraz 7000 (np 7005). Te pierwsze są zazwyczaj tańsze, ponieważ aluminium serii 6000 jest łatwiejsze w obróbce – elastyczniejsze. Stop serii 7000 to większa sztywność materiału, jednak trudniej wykonać z niego szynę o skomplikowanym kształcie, co czyni ją droższą. Należy jednak pamiętać, że wiele zależy także od procesów obróbki surowca – samych parametrów ekstruzji, przesycania i starzenia. Wielką rolę gra także konstrukcja ścianek szyny oraz mostków je łączących.

Odlewane grawitacyjnie (gravity casted) – wykonane w procesie, w którym upłynniony metal jest wlewany do formy. Ze względu na stosunkowo niskie ciśnienie oraz relatywnie długi proces stygnięcia, struktura molekularna aluminium w takiej szynie nie jest tak wytrzymała i sztywna, jak w ekstrudowanych odpowiednikach. Producent może jednak nadać takiej szynie w zasadzie dowolny kształt, co pozwala na rozwiązania konstrukcyjne mające na celu poprawę jej parametrów. Szyny takie spotykamy w rolkach do freeskatingu, fitness oraz tańszych modelach do jazdy szybkiej.

Wytłaczane (emboss, pressed) – gruba aluminiowa blacha jest odpowiednio wycinana, rozciągana i kształtowana w formie. Szyny takie są nawet dość wytrzymałe, choć zauważalnie mniej precyzyjnie wykonane od frezowanych. Z racji procesu produkcyjnego ich konstrukcja jest prostsza i są bardziej elastyczne – nie posiadają żadnych mostków usztywniających. Jest to popularne rozwiązanie w rolkach fitness, można je także spotkać w podstawowych modelach rolek do freeskate. Wiele zależy od grubości blachy, z której takie szyny są wykonane. Jak się zapewne domyślacie, grubsza blacha to sztywniejsza szyna. Wielką zaletą jest niski koszt produkcji przy zachowaniu przyzwoitych parametrów technicznych.

Scalane z dwóch połówek – najczęściej jest to rozwiązanie wykorzystywane w rolkach do jazdy rekreacyjnej i fitness. Dwie połówki szyny wykonane są z giętej blachy aluminiowej, rzadziej w technologii die-cast (odlewania pod ciśnieniem) i połączone z butem nitami. Z racji łączenia opartego o nity, istnieje ryzyko, że po pewnym czasie zrobią się na nim luzy. Takie szyny to nic specjalnego, ale jeździć się na tym jak najbardziej da – trzeba po prostu mierzyć siły na zamiary i nie łudzić się, że dadzą radę w czymś innym niż co najwyżej jazda fitness.

Szyny kompozytowe, popularnie zwane „plastikowymi”

Zrobione są w przeróżnych mieszanek tworzyw sztucznych, głównie nylonu, ale zdarzają się i takie z polietylenu (są to kompozyty molekularne – stąd nazwa szyny kompozytowe). Używane praktycznie tylko w dwóch rodzajach rolek: podstawowych modelach do jazdy rekreacyjnej oraz w rolkach aggressive/powerblading. Bardzo rzadko można trafić na szynę kompozytową w tanich rolkach freeskate. Oczywiście szyny do rolek aggressive/powerblading są dużo mocniejszej i wytrzymalszej konstrukcji niż rekreacyjne, wykonane z materiału o wysokiej odporności na pękanie i pozwalającego na ślizganie się po przeszkodach.

Szyny kompozytowe mogą być jednoczęściowe – odlane z formy (ewentualnie, wycinane z bloku tworzywa, w sposób analogiczny do frezowanych szyn aluminiowych), albo też nitowane/skręcane z dwóch połówek – takie praktycznie spotyka się tylko w rolkach rekreacyjnych.

Kompozytowe szyny w celu zapewnienia dobrego toczenia kół są wyposażone w aluminiowe podkładki dystansowe, tzw. „pieski” które znajdują się pomiędzy ścianą szyny a łożyskiem. Alternatywnie, w ich miejscu mogą być po prostu nadlewki materiału z którego wykonana jest szyna. Od tego ostatniego rozwiązania się coraz częściej odchodzi, gdyż metalowe łożysko kręci się w takich szynach gorzej i z biegiem czasu wyrabia bardziej miękki materiał, co powoduje powstawanie luzów.

Pomimo stosunkowo miękkiego tworzywa, takie szyny, przy dobrym projekcie przestrzennym, mogą być całkiem sztywne i nadawać się nawet do jazdy na dużych kołach (przykładem takiej szyny jest Kizer Trimax, kompozytowy model na trzy koła 110 mm).

Szyny z włókien węglowych

Ultralekkie, sztywne szyny przeznaczone do jazdy szybkiej, jazdy freestyle slalom i freeskatingu. W jeździe szybkiej taki sprzęt jest dedykowany zaawansowanym zawodnikom, ponieważ w mniejszym stopniu wybacza błędy w technice jazdy. Dzieje się tak ze względu na drastycznie zwiększoną sztywność w porównaniu z modelami z aluminium. Jeżeli chodzi o freeskating i slalom – tutaj oprócz niezwykłej precyzji, jaką dają takowe szyny, liczy się także wyjątkowo niska waga. Nie jest to jednak popularne rozwiązanie, głównie ze względu na cenę, jednak powoli przebija się do „mainstreamu”.

Warto nadmienić, że technologia produkcji elementów wykonanych z włókien węglowych nie jest wcale ani specjalnie skomplikowana, ani kosztowna. Jeżeli chodzi o energię i maszyny – sprzęt można w zasadzie ustawić w garażu i rozpocząć produkcję. Szyny są drogie ze względu na to, ile czasu oraz pracy manualnej trzeba włożyć w ich wytworzenie, oraz z jaki poziom precyzji trzeba osiągnąć. Jest więc szansa, że w przyszłości ujrzymy więcej małych firm oferujących tego typu części.

Część II: podział pod względem montażu.

Szyna musi być do buta w odpowiedni sposób przytwierdzona. Najpopularniejszą metodą jest przykręcenie jej za pomocą dwóch śrub, natomiast nie w każdym wypadku wygląda to tak samo. Rozróżniamy następujące typy montażu:

Niestandardowe, bez możliwości wymiany szyny.

Mówimy o sytuacji, gdy szyna jest nitowana np. bocznie do buta, czy wręcz tworzy jedną całość z nim. Takie mocowania spotyka się najczęściej w rolkach rekreacyjnych i tanich modelach fitness. Można do tej grupy także zaliczyć szyny w rolkach hokejowych, przytwierdzone na około dziesięciu nitach. Takie rozwiązanie można spotkać także w tanich modelach rolek do jazdy miejskiej.

W tym artykule temat szyn niewymiennych tylko nadmienimy, ponieważ nie ma sensu się za bardzo nad tym rozwodzić przy jeździe rekreacyjnej/fitness. W takim wypadku, jeździsz na takiej szynie, jaką producent zamontował fabrycznie i nie ma możliwości jej wymiany. Należy pamiętać jedynie, że zazwyczaj rekreacyjna, czy fitnessowa szyna nitowana do buta, wykonana z aluminium, będzie sztywniejsza od kompozytowej, umożliwiając szybszą jazdę.

Montaż Trinity

Marka Powerslide opracowała swój własny, trzypunktowy system mocowania szyny Trinity. Punkty mocujące położone są w nim na planie trójkąta (dwa z przodu, jeden z tyłu). Umożliwia to wyraźne obniżenie środka ciężkości i poprawia przełożenie energii odepchnięcia na koła w stosunku do systemów dwupunktowych.

Co ciekawe, ten system montażu znajdziemy w rolkach o różnym przeznaczeniu: do jazdy szybkiej, freeskate, freestyle slalom, fitness a nawet hokeja. Dużą jego zaletą jest to, że dokręcimy każdą szynę kompatybilną z nim do każdego kompatybilnego buta! Dzięki temu można, dla przykładu dokręcić szynę do jazdy szybkiej do buta freeskate. Albo na odwrót – taki zestaw (niski but, krótka szyna) podbija właśnie świat dyscypliny speed slalom.

SSM

Zwany inaczej: Standard Speed Mount, Small Speed Mount, V-type 165mm – najczęstsze mocowanie szyny w rolkach freeskate, freestyle slalom, a także w butach do jazdy szybkiej dla dzieci i osób o małych stopach. Spotykane także w niektórych modelach do jazdy fitness. Tylny punkt mocujący jest położony o około centymetr wyżej względem przedniego, a dystans pomiędzy nimi wynosi 165 mm.

Co ważne – nie jest to ściśle określony normami standard, więc może się zdarzyć, że nie wszystkie szyny SSM będą idealnie pasowały pod każdym butem, mimo możliwości ich zamontowania. Dzieje się tak ponieważ położenie punktów pod stopą może być przesunięte bardziej w tył lub w przód u różnych producentów.

Współcześnie większość rolek do freeskatingu, freestyle slalom oraz jazdy szybkiej korzystających z tego standardu posiada na szczęście metalowe bloczki z kilkoma otworami na śrubę, co daje możliwość regulacji położenia podwozia. Firma Powerslide w swoich modelach rolek opartych o ten standard używała najczęściej ruchomych punktów mocujących umożliwiających płynną regulację w zakresie przód-tył, co nazywa X-Slot.

LSM

Inaczej Large Speed Mount, Long Speed Mount, V-type 195mm – to przesunięcie przedniego punktu mocującego z SSM o 3cm do przodu. LSM wprowadziła jako pierwsza firma Fila w celu obejścia ograniczeń konstrukcyjnych SSM przy szynach na koła 4x100mm. Takie mocowanie stosuje się w przypadku rolek do jazdy szybkiej, semi-race oraz droższych modeli fitness. Pozwala na znaczne obniżenie balansu rolki przy czterech kołach o średnicy większej niż 90mm, ponieważ przednia śruba mocująca nie wypada już centralnie nad drugim kołem.

Tutaj, ze względu na długość szyn i szeroki ich wybór, zazwyczaj nie ma problemów z użyciem podwozia i butów różnych producentów. Firmy wypuszczające szyny do jazdy szybkiej oferują często nawet kilka wersji długości tego samego modelu, by można było lepiej je dopasować do butów i anatomii zawodnika. Same buty są najczęściej wyposażone w aluminiowe bloczki z kilkoma otworami na śrubę, dając możliwość regulacji wzdłużnej. W modelach marki Powerslide korzystających z tego rozstawu standardowe jest rozwiązanie X-Slot.

UFS

Universal Frame System – standard spotykany w niektórych rolkach freeskate (coraz rzadziej) i powszechny w rolkach aggressive. Podobnie jak w SSM, rozstaw punktów montażowych wynosi 165mm, jednak tutaj oba z nich są na jednym poziomie. Wokół punktów mocowania szyny są wypustki, które pasują do zagłębień w szynie. Ma to na celu wzmocnienie połączenia oraz zapobiegnięcie wyrabiania plastiku szyny przez metal śruby przy działaniu sił bocznych podczas wykonywania trików. UFS posiada tą przewagę nad SSM, że jego specyfikacja jest lepiej określona – dlatego bardzo rzadko mamy do czynienia z sytuacją, że szyna UFS dokręcona pod butem będzie w „dziwnym” położeniu.

Minusem tego rozwiązania jest brak jakiejkolwiek regulacji położenia szyny, czy to wzdłużnej, czy bocznej. Każdą szynę UFS da się dokręcić do każdego buta UFS, jednak w jeździe agresywnej używa się zazwyczaj kilku różnych długości, lepiej współgrających z różnymi przedziałami wielkości buta.

Co ciekawe, wiele regulowanych modeli dziecięcych teoretycznie używa rozstawu, który umożliwia dokręcenie szyny UFS (165 mm, na płasko, ale bez wypustek), jednak najczęściej jej pozycja pod butem jest wtedy niewłaściwa (przesunięta zbyt w kierunku pięty).

Część III: Elementy wspólne budowy szyn.

W zasadzie wszystkie rodzaje szyn, oprócz tych w standardzie UFS i mocowanych do buta na stałe, umożliwiają przesuwanie ich w prawo lub w lewo pod stopą, korzystając z podłużnych otworów na śrubę. Dzięki temu możemy znaleźć najbardziej naturalną dla nas pozycję kół pod stopą i korygować krzywienie nóg w kostkach. Jest to bardzo przydatne – korekta ustawienia szyny może wpłynąć w bardzo odczuwalnym, pozytywnym stopniu na kontrolę nad rolkami. Szczególnie warto spędzić trochę czasu na znalezienie optymalnego ustawienia w przypadku rolek do jazdy szybkiej, slalomu i freeskatingu. Czasami kilka milimetrów potrafi mieć kolosalny wpływ na „czucie” rolek!

W szynach używa się zasadniczo dwóch rodzajów osi: dwuczęściowe, złożone z części „męskiej” i „żeńskiej”, oraz jednoczęściowe, wkręcane bezpośrednio w szynę.

Ten drugi rodzaj jest stosowany w rolkach do jazdy szybkiej, freestyle slalom, freeskate, wyższych modelach fitness. Jest to najmniej problematyczny i najłatwiejszy w obsłudze rodzaj osi, jednakże materiał, w który są one wkręcane musi być odpowiedniej twardości. Uszkodzony gwint w szynie jest bardzo trudno naprawić (a większość osób uważa, że szkoda zachodu) a jeżeli stop aluminium, z którego jest wykonana, jest zbyt miękki, dość szybko mogą pojawić się tego typu problemy. Osie tego typu mają średnicę 8mm, co oznacza że pasują do wewnętrznego pierścienia łożysk rozmiaru 608 bez użycia tulejek z dodatkowym kołnierzem.

Osie dwuczęściowe natomiast są stosowane w rolkach rekreacyjnych, tańszych modelach fitness, rolkach aggressive, oraz w tańszych modelach freeskate. Generalnie rzecz ujmując – wszędzie tam, gdzie materiał lub minimalizacja kosztów przemawiają przeciw stosowaniu osi wkręcanych w szynę. Wyróżniamy dwa warianty osi dwuczęściowych – o średnicy 8mm, oraz 6mm. 8mm są mocniejsze, mniej łamliwe, bezpieczniejsze i używane jako standardowe w szynach do jazdy aggressive, wielu modelach fitness, a także w tych nielicznych rolkach freeskate używających dwuczęściowych osi. Podobnie jak w przypadku jednoczęściowych osi 8mm, nie wymagają one specjalnych tulejek z dodatkowym kołnierzem.

Osie średnicy 6mm spotyka się głównie w rolkach rekreacyjnych, niekiedy fitness. Niestety, osie tego typu są mniej wytrzymałe i historia dowiodła, że są zbyt podatne na pękanie podczas lądowania skoków – dlatego właśnie niemal wszyscy producenci szyn do jazdy aggressive/freeskate przeszli na osie 8mm. Wymagają też one dedykowanych tulejek, które utrudniają wyciągnięcie łożysk z koła bez specjalnego klucza.

Część IV: Podział pod względem przeznaczenia

Podstawy mamy już za sobą, czas omówić rodzaje szyn względem ich przeznaczenia. Skupię się tylko na szynach wymiennych, czyli takich, które można zakupić jako osobną część i przytwierdzić do co najmniej kilku różnych modeli buta.

Szyny do jazdy aggressive

Są to mocne szyny które muszą wytrzymać lądowania skoków – niekiedy nawet z wysokości kliku metrów – oraz umożliwić ślizganie się po przeszkodach, tzw. grindy. Zasadniczo ta druga cecha niejako dokonała podziału szyn aggressive na trzy podtypy:

Szyny flat – umożliwiają założenie do nich czterech kół o średnicy nawet do 72 mm, choć najpopularniejsze modele pozwalają na maksymalny rozmiar w przedziale 56 mm – 60 mm. Istnieją też modele hybrydowe, używające większej średnicy kół w skrajnych pozycjach, a mniejszej w środkowych. Szyny flat są przeznaczone dla osób które przekonuje bardziej szybkość, zwrotność oraz mniejsze zużycie kół, a którym nie zależy na bardzo szerokim tzw. groove, czyli przestrzeni między środkowymi kołami, przeznaczonej do ślizgania się.

Prawda jest taka, że na szynach flat każdy trik wykorzystujący groove będzie trudniejszy do wykonania – wymagający precyzji trafienia nim w przeszkodę i większego ugięcia nóg w kolanach, by nie zawadzić środkowymi kołami o krawędź murku czy rurkę. Takie „złapanie” powierzchni po której się ślizgamy może skutkować nawet gwałtownym zatrzymaniem się rolek, co spowoduje że dosłownie – wystrzelimy do przodu. Niektóre szyny flat posiadają bardziej obudowane środkowe koła, co ma minimalizować ryzyko takiego zdarzenia. Innym podejściem jest wykonanie płytkiego groove, co oddala krawędź, po której się nim ślizgamy, od kół. Dla osób, które nigdy nie jeździły wcześniej na rolkach i chcą od razu wskoczyć w modele do jazdy agresywnej, ustawienie flat to najlepsza opcja – zanim nauczycie się trików, musicie nauczyć się jeździć, a na ośmiu kołach pod stopami jest o to łatwiej, niż na czterech.

Szyny anti-rocker – są dedykowane pod specjalne ustawienie kół, mające ułatwić grindowanie – na zewnątrz używa się kół rozmiaru do 72mm, natomiast w środku szyny tak zwanych grindwheels, czyli małych (najczęściej o średnicy 45mm-48mm) i bardzo twardych (średnio 98A) kółek mających pomagać przy ślizganiu się po przeszkodach. Grindwheels nie dotykają podłoża podczas jazdy! Istnieją szyny specjalnie przemyślane pod takie ustawienie, z odpowiednio wyprofilowanym, szerokim groove.

Często można w nich także założyć ustawienie flat, jednak środkowe koła będą wtedy zbyt słabo chronione – co spowoduje, że o przycięcie nimi na przeszkodzie będzie dużo łatwiej. Zalety szyn z ustawieniem antirocker to dużo łatwiejsze wykonywanie grindów, nieco mniejsza waga podwozia oraz fakt, że dzięki grindwheels, które się obracają, na takiej szynie nie ma problemu z np. zjeżdżaniem ze schodów czy przejeżdżaniem przez załamania powierzchni na skateparku (co może zdarzyć się na szynach freestyle). Wady to wyraźnie zmniejszona zwrotność, szybsze wytracanie prędkości, bardziej intensywne zużycie kół oraz mniej stabilne lądowanie skoków, niż na ustawieniu flat.

Z drugiej strony – do szyny dedykowanej pod ustawienie flat, można założyć ustawienie anti-rocker, ułatwiając sobie wykonywanie grindów. Można powiedzieć więc, że każda szyna flat jest także szyną anti-rocker, choć niekiedy takie ustawienie jest zwyczajnie głupim pomysłem (np. w szynach, które posiadają wypustki mające dodatkowo osłaniać koła).

Szyny freestyle – to rodzaj w którym całkowicie zrezygnowano ze środkowych kół, na rzecz dużej powierzchni do grindów. Pierwszymi szynami tego typu były Xsjado Mook, obecnie już nie produkowane. Wszystkie szyny freestyle produkowane obecnie mają duży, elipsoidalny lub trójkątny groove (o kącie rozwartym, oczywiście). Kształt groove powoduje, że nawet jeśli nie trafimy w krawędź przeszkody idealnie, szyna pomoże nam to skorygować, zsuwając się do punktu centralnego lub po prostu ślizgając się po niej w miejscu styku. Z tego powodu niektórzy rolkarze aggressive uważają, że szyny freestyle cementują złe nawyki i pozwalają na wykonywanie trików bez dobrze wyuczonej techniki. Wiecie, takie małe oszustwo.

Dużym plusem podwozia freestyle jest niska waga i łatwość wykonywania grindów na grubych poręczach i murkach z fazowanymi/zaokrąglonymi krawędziami. Skręca się tak samo jak na anti-rocker, identyczne jest także zużycie kół. Z powodu braku grindwheels istnieje jednak niebezpieczeństwo zawadzenia szyną o np. krawędź stopnia schodów podczas zjeżdżania po nich. To raczej opcja mało popularna w skateparkach, z tego samego względu – łatwo „złapać” niechcący krawędź copingu czy innej przeszkody zjeżdżając z niej. Freestyle króluje jednak na typowym streecie – nie straszne tym szynom grindowanie praktycznie żadnych przeszkód.

Szyny do jazdy freeskate/urban skating

Do freeskatingu, czy urban skatingu, używa się najczęściej aluminiowych szyn mieszczących cztery koła o maksymalnych rozmiarach między 76mm a 90mm. Alternatywą do nich są szyny na trzy koła wielkości od 100 mm do 125 mm. Najczęściej szyny freeskate korzystają z montażu SSM lub Trinity, choć spotyka się jeszcze modele pod UFS.

Szyny na cztery koła:

Najpopularniejszym wyborem są szyny o długości 243mm mieszczące koła średnicy 80mm w ustawieniu flat, czyli wszystkie osie w nich są na jednym poziomie. To bardzo uniwersalne, dynamiczne podwozie, na którym szybko nabiera się prędkości, wykazujące się dużą zwrotnością oraz wystarczającą stabilnością przy lądowaniu skoków. Jest to także najczęściej wybierany typ szyny do praktykowania slide na kołach.

Dużo mniej popularne są szyny 255mm, na koła o maksymalnej średnicy 84mm. Może się wydawać, że to nie jest dużo więcej, jednak na takim podwoziu jeździ się inaczej – szyny są stabilniejsze (zarówno przy lądowaniach skoków, jak i większych prędkościach), szybsze – nie tylko przez 4mm większe koła, ale też szersze rozłożenie punktów kontaktu z podłożem pod butem, co sprawia że łatwiej jest równomiernie przyłożyć siłę nacisku na całej szynie – dzięki temu można odpychać się mocniej. Zestaw długości 255mm jest ciągle dość zwrotny, by komfortowo jeździć na nim freeskate, nadal dość niski by nie sprawiać problemów przy lądowaniach skoków i da się na nim robić slide. O slalomie jednak na takich szynach raczej należy zapomnieć (a rolki freeskate są często sprzętem dla początkujących slalomowców, stąd nacisk producentów na bardziej uniwersalny pod tym kątem układ 4x80mm).

Szyny 273mm mieszczą koła 90mm. To już bardzo wymagający, trudniejszy do opanowania zestaw, jeżeli chodzi o skoki czy slide, dlatego nie cieszy się zbyt wielką popularnością pośród freeskaterów. Takie podwozie jest szybsze od wcześniej wymienionych, ale już odczuwalnie mniej zwrotne, przez co wymaga innej techniki jazdy. Dlatego też używa się rolek w nie wyposażonych głównie do szybkiej jazdy w środowisku miejskim, z mniejszą ilością skoków i trików.

Niekiedy w małych rozmiarach rolek freeskate może być montowana szyna 231mm. Mieści ona koła 76mm i jest to specyficzny przypadek, mający na celu zwiększenie wygody użytkownika – przy małej stopie szyna 80mm jest wyraźnie długa i mniej zwrotna, ze względu na proporcje. Stąd stosowana jest krótsza szyna z mniejszymi kołami, która lepiej pasuje do anatomii takiego rolkarza.

Pamiętajcie, że podane tutaj długości szyn są wartością minimalną i faktycznie najczęściej spotykaną dla danego rozmiaru kół – np. 243 mm mieści dokładnie 4 koła 80 mm, a pomiędzy każdym z nich jest 1 mm odstępu. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby szyna na cztery koła 80 mm miała ok 250 mm długości. Tutaj trzymamy się zasady: zwrotność maleje wraz z długością, stabilność rośnie wraz z nią! Długich szyn nie trzeba się też specjalnie bać. Sam lubię takowe i popełniłem nawet o nich swego czasu tekst.

Szyny na trzy koła

Jeżeli chodzi o szyny trzykołowe, to najczęściej spotykane są warianty mieszczące maksymalny rozmiar kół 100 mm, 110 mm lub 125 mm. I ponownie – można znaleźć modele na montaże SSM, UFS oraz Trinity.

Ciekawie przedstawia się kwestia długości szyn trzykołowych. W zasadzie jedynie w przypadku kół 125 mm minimalna długość zestawu (255 mm) jest jednocześnie najczęściej spotykaną. Dla rozmiarów kół 100 mm i 110 mm jest to raczej kwestia uznaniowa ze strony producenta.

I tak, firma FR Skates produkuje modele rolek z podwoziem 3×110 w szynie o długości zaledwie 230 mm, ponieważ stawia na zwrotność i możliwość wplatania w jazdę trików zapożyczonych z freestyle slalomu. Firma Rollerblade prezentuje skrajnie przeciwstawne podejście – szyna, którą stosują w swoich rolkach ma 255 mm długości i jest stworzona do szybkiej, dynamicznej jazdy miejskiej.

W praktyce, najczęściej spotykane długości szyn dla 3×110 mieszczą się w zakresie 243-250 mm i jest to moim zdaniem najbardziej uniwersalna opcja jeśli chodzi o stabilność, zwrotność i prędkość.

Ok, a co z kołami 100 mm? Nie ma takiego rodzaju szyn na rynku zbyt wiele, w zasadzie spotykamy je głównie w rolkach marki Powerslide. Ich długość to najczęściej umowne 231 mm, podobnie jak dla zestawu 4×76 mm. To sprzęt jednocześnie zwrotniejszy oraz szybszy od 4×80, przy ciągle niskiej odległości od podłoża. Fajna rzecz dla osób, które poszukują czegoś „przejściowego” z czterech małych kół na trzy większe.

Zestawy 3x125mm można polecić z kolei jedynie zaawansowanym freeskaterom, którym ciągle nie dość prędkości – jest się na takich szynach wyżej, są dłuższe i trudniejsze w opanowaniu. Jednak odpowiednio wykorzystany, to najszybszy możliwy w tej chwili zestaw jaki można dokręcić do buta freeskate.

Jeżeli chcecie przeczytać więcej na temat szyn trzykołowych we freeskatingu, to zapraszam do poświęconemu temu zagadnieniu tekstu.

Szyny do jazdy freestyle slalom

Niekiedy są one wrzucane „do jednego worka” z szynami freeskate i jest to nawet uzasadnione, bo na szynach freeskate (długości do 243mm) da się jeździć freestyle slalom, a na szynach slalomowych da się jeździć freeskate. Często jest tak, że dana szyna ma po prostu dwie niemal identyczne wersje – jedna z rockeringiem, czyli skrajnymi osiami podniesionymi o 2 mm, druga na ustawienie flat. Szyny flat nie zakwalifikujemy jednak jako dedykowanej do slalomu. Istnieją także szyny hybrydowe, które mają specjalne osie na zewnętrznych pozycjach, umożliwiające zmianę ustawienia flat na rockering, czyli banana.

Ustawienie kół w banana jest bardzo ważne ze względu na to, że w wielkim stopniu zwiększa ono zwrotność rolek. Można je uzyskać w szynie flat, stosując różne średnice kół, jednak jest to półśrodek – szyna z wbudowanym rockeringiem pozwoli na łatwiejszą rotację kół w miarę ich zużywania, oraz ułatwi wheelingi (jazda na jednym kole), które lepiej się jeździ na kołach o większej średnicy.

Szyny do slalomu mają bardzo sztywną konstrukcję, dodatkowo wzmocnioną przez poprzeczne mostki. Dzięki temu mogą wytrzymać nawet wysokie skoki, mimo że nie jest to ich głównym przeznaczeniem. W przeciwieństwie do szyn freeskate, nie spotyka się szyn freestyle slalom dedykowanych pod montaż UFS! Stosowane są jedynie montaże SSM oraz Trinity.

Szyny do slalomu mają dość sporo wariantów długości, są nawet „dziwne” rodzaje typu 239mm lub 223mm mające na celu lepsze dopasowanie podwozia do rozmiaru stopy. Maksimum dla każdej marki to jednak niezmiennie 243 mm przy kołach 4×80. Nikt nie produkuje dłuższych.

W ostatnich latach na scenie freestyle slalom pojawiła się nowość: szyny trzykołowe na koła 90 mm lub 84 mm. Większe koła zapewniają lepsze toczenie przy wheelingach i zyskały sobie spore grono sympatyków. Długość takich szyn jest także raczej arbitralna i zazwyczaj mniejsza, niż czterokołowych odpowiedników i mieści się w zakresie 205-235 mm. Są one także wyposażone w rockering, jednak nieco innego typu – polega on na uniesieniu jedynie przedniego koła o 2 mm wyżej. Pierwsza takie szyny wprowadziła na rynek firma Powerslide i obecnie standardowo stosuje je w swoich rolkach do slalomu.

Ostatnim typem, który warto wspomnieć, jest szyna od FR Skates, w której zastosowano ustawienie kół 90-72-72-90 lub 84-72-72-84 w zależności od wersji – ma to na celu połączenie tego, co najlepsze w szynach cztero- i trzy- kołowych do slalomu. Róznica w wysokości na których są osie powoduje, że koła są ustawione w „banana” ale większa średnica zewnętrznych, większych kół daje lepsze toczenie na wheelingach. Całośc jednak „pracuje” bardziej jak tradycyjne szyny czterokołowe.

Szyny Powerblading

Szyna powerblading to najprościej mówiąc, hybryda szyny aggressive oraz szyny freeskate. Są one wykonane z kompozytu – gdy zjawisko powerbladingu dopiero się kształtowało, były dostępne szyny aluminiowe z dokręcanymi kompozytowymi ściankami do ślizgania się, jednak ze względu na wysoką wagę, koszt oraz większą popularność modeli „plastikowych”, ta koncepcja nie jest zbyt popularna, choć od czasu do czasu powraca. Dzisiaj w zasadzie mało kto już używa terminu „powerblading”. Szyny takie są rozpatrywane bardziej jako opcje do jazdy agresywnej na dużych kołach. Granica jest płynna, ponieważ np. szyna GC BIG mieszcząca 4 koła 72 mm i posiadająca groove może być uznana zarówno za szynę w stylu powerblading, jak i aggressive.

Ideą szyn powerbladingowych jest połączenie mobilności rolek freeskate wraz z możliwością wykonywania grindów jak na rolkach do jazdy aggressive. W istocie, używa się ich w połączeniu z butami do jazdy agresywnej i występują one tylko w standardzie UFS. Modelem, który od samego początku pozostał niezmienny i od którego w zasadzie zaczęła się cała koncepcja łączenia jazdy freeride z grindami, jest Kizer Advance – kompozytowa szyna o długości 243 mm, mieszcząca cztery koła średnicy 80 mm, bez groove.

Szyny Wizard i ich klony

Mniej więcej około roku 2016 na rynku pojawił się zupełnie nowy typ szyn, które dokonały małej rewolucji w jeździe freeskate. Mowa o Wizard – kanadyjskiej konstrukcji, która w pierwszej swojej formie przybrała postać szyny na 4 koła wielkości 100 mm, wyposażonej w delikatny rockering – nie tak „agresywny” jak w przypadku szyn do freestyle slalom, jednak nadający podwoziu dobrą zwrotność, pomimo stosunkowo dużej długości.

Same szyny Wizard ewoluowały. Pojawiły się wersje na zestawy kół 4×110, 4×90, 4×84 a nawet 5×80 czy 5×76. Styl jazdy, który wykształcili rolkarze sięgający po te szyny czerpał garściami z jazdy freeskate, unikalnego stylu kanadyjskich rolkarzy z duo Mushroom Blading, a nawet jazdy figurowej na łyżwach.

Po pewnym czasie na rynku pojawiły się „klony”. Oryginalne szyny Wizard używają montażu UFS i w zasadzie jedynym butem wyposażonym w takowy, który spełnia wymogi pod względem sztywności oraz precyzji są Seba CJ/SX. Jest natomiast cała masa butów na montaż SSM (165mm), które doskonale się do tego stylu jazdy nadają.

W chwili pisania tego tekstu dwiema opcjami na takie mocowanie są szyny marki Endless (robione w tej samej technologii, co Wizard – wycinane z bloku aluminium) oraz tańsze NN Skates (robione tak, jak bardziej tradycyjne szyny freeskate – ekstrudowane i dopiero skrawane maszynowo).

Na rynek tego typu szyn weszła także marka Kizer ze swoimi Flux (tanie, kompozytowe szyny przeznaczone na montaż Trinity) oraz Element 90 (frezowane aluminium, montaż UFS). Co ciekawe, jako pierwsza z dużych firm swojego konkurenta wobec Wizard wyprodukowała marka K2 – model nazywał się R100, ale zniknął z rynku tak szybko, jak się pojawił.

Ten styl szyn podwozia zyskuje sobie coraz większe rzesze fanów – należy jednak zaznaczyć, że jak do tej pory jedyne dwa modele rolek wyposażone w niego fabrycznie to K2 Sodo oraz Next Burgundy Grey 90 (oba już nieprodukowane). Jest to więc zabawa dla tych, którzy chcą sami złożyć sobie taki zestaw.

Szyny fitness

Do szyn fitness możemy zaliczyć te nitowane do buta na stałe, mieszczące koła od rozmiaru 80mm w górę, ale jest też kategoria szyn wymiennych tego typu, które można nabyć oddzielnie. Co je wyróżnia? Zazwyczaj prostsza, bardziej elastyczna i mniej wytrzymała konstrukcja niż w przypadku szyn do freeskatingu czy jazdy szybkiej. Także są wykonane z aluminium, ale często tłoczone. Nawet w szynach ekstrudowanych tego typu można spotkać osie dwuczęściowe.

Producenci w tej kategorii niekoniecznie dążą do stworzenia jak najkrótszej szyny dla danego rozmiaru kół, dlatego najłatwiej je skategoryzować pod względem maksymalnej wielkości kół. Najczęściej w rolkach fitness można spotkać szyny na zestawy:

4x84mm – w zasadzie najzwrotniejsze, ale i „najwolniejsze” szyny przeznaczone do jazdy fitness, najmniej wymagające pod względem techniki.

4x90mm – jeden z najpopularniejszych wariantów – szyny takie umożliwiają już dość szybką jazdę, przeznaczone do pokonywania dalekich dystansów i dobre dla każdego, kto chce jazdą na rolkach wzmocnić kondycję.

3×100 lub 3×110 – szyny te są zazwyczaj lżejsze od zestawu 4x90mm, jednak podobnej wysokości i oferujące podobny potencjał prędkości. Zazwyczaj są krótsze od 4x90mm, a więc mają lepszą zwrotność.

3×125 – bardzo szybki zestaw, przeznaczony dla zaawansowanych rolkarzy. Szyny tego typu, szczególnie na mocowanie SSM są wysokie, co powoduje, że trudniej nad rolkami panować.

W chwili obecnej, ze względu na redukcję kosztów, może zdarzyć się, że rolki fitness będą używać takich samych trzykołowych szyn, jak część modeli freeskate.

Szyny do jazdy szybkiej

Tutaj nie ma kompromisów – są to mocne, sztywne szyny wykonane z wysokiej jakości aluminium lub nawet włókien węglowych. Niekiedy sama szyna do jazdy szybkiej może kosztować tyle, ile całe rolki fitness, a nawet dobrej klasy rolki freeskate. Co jest specyficzne dla szyn do jazdy szybkiej – ich długość jest podawana w calach, a producenci często mają w ofercie ten sam model szyny w wersjach o różnych długościach – umożliwia to lepsze ich dopasowanie do wielkości buta. Mogą być robione na mocowanie LSM (najczęstszy przypadek), SSM, a nawet na oba jednocześnie. Powerslide naturalnie oferuje także opcje Trinity. Szyny do jazdy szybkiej można podzielić pod względem wielkości kół, które mieszczą.

4x100mm – popularny zestaw pośród średnio-zaawansowanych zawodników oraz osób drobniejszej budowy, dla których zestaw 4x110mm to już za długa szyna i zbyt duży ciężar, który trudniej rozpędzić. Kiedyś wszyscy ścigali się głównie na takich szynach, do czasu aż pojawiły się mieszczące koła 110mm.

4x110mm – szybko stały się standardem, na którym swego czasu jeździło większość najlepszych zawodników w jeździe szybkiej, jednak ostatnimi czasy ustępują pola szynom 3×125 mm. Są trudniejsze do opanowania od szyn 4x100mm ze względu na dodatkową długość, wagę i wysokość, która ma ogromny wpływ na osiągi przy niskim bucie.

3x110mm 1x100mm – drugie koło jest mniejsze, co umożliwia obniżenie balansu do poziomu niemal równego temu z szyny 4x100mm. Wielu zawodników którzy nie do końca radzą sobie z „prawdziwą” szyną na koła 110mm, wybiera właśnie to rozwiązanie hybrydowe. Taki zestaw daje nam krótszą, niższą szynę, zachowującą w dużym stopniu potencjał kół 110mm.

3x110mm – jest to propozycja skierowana głównie do naprawdę drobnej postury osób dorosłych oraz dzieci. Taka szyna jest zazwyczaj niższa nawet od 4x100mm, co przy rozmiarze buta rzędu EU34 bardzo pomaga w kontroli nad rolkami. Zestaw jest także lżejszy co powoduje, że użytkownik mniej się męczy podczas jazdy. Szyny 3×110 do jazdy szybkiej są dłuższe niż analogi do freeskatingu, co pozwala na dużo większe obniżenie wysokości.

3x125mm – jest to zestaw dla tych rolkarzy jazdy szybkiej, którzy zdołali opanować 4x110mm i chcą jeździć jeszcze szybciej. W zasadzie takie podwozie staje się już powoli standardem w jeździe szybkiej.

W przypadku szyn do jazdy szybkiej należy także wspomnieć o tym, że niekoniecznie najsztywniejsza dostępna szyna będzie najlepszym wyborem dla każdego zawodnika. Po prostu, lżejsza osoba na zbyt sztywnej szynie będzie miała większy problem z wchodzeniem w zakręty, natomiast „odbicie” także będzie mniej efektywne.

Przy wyborze szyny do jazdy szybkiej, jeśli nie mamy w tym temacie doświadczenia, najlepiej zasięgnąć porady specjalistycznego sklepu lub trenera jazdy szybkiej na rolkach. Bardzo ważne jest by dobrać rozmiar kół oraz długość szyny odpowiednio do wagi, wzrostu, rozmiaru stopy oraz siły. Pomoże to w nauce prawidłowej techniki jazdy a także w pokonywaniu swoich (i w dalszej perspektywie – cudzych) rekordów. Nie ma co rzucać się od razu na największe możliwe koła – może sie okazać, że na mniejszych pojedziemy szybciej, w wyniku naszych własnych warunków fizycznych!

Szyny do jazdy downhill

Szyny używane w downhill posiadają zazwyczaj pięć lub nawet sześć kół, o średnicy od 80mm do 90mm. Najczęściej używa się mocowania SSM. W dyscyplinie downhill siły działające na rolki są naprawdę duże, zwłaszcza podczas wchodzenia techniką slide w zakręty, więc szyny muszą być odpowiednio sztywne i wytrzymałe.

Zdecydowanie najpopularniejszym wyborem do jazdy downhill jest zestaw 5x84mm. Szyn przeznaczonych do downhill często używa się także we wciąż młodej dyscyplinie inline alpine slalom. Oba style jazdy to jednak ciągle dyscypliny niszowe – stąd, nie znajdziemy tego sprzętu na rynku zbyt wiele.

Powerslide wypuścili własną szynę Downhill na montaż Trinity – używa ona bardzo awangardowego zestawu kół 125-110-110-125. Większość zawodników pozostaje jednak wierna modelom pięciokołowym.

Szyny do hokeja na rolkach

Jest to szczególny przypadek – szyn tego typu nie da się wymienić samodzielnie bez użycia narzędzi (śrubokręt, młotek, kombinerki i wiertarka), z tej przyczyny że są nitowane do buta, w kilku punktach, analogicznie jak płozy na lód. Do wymiany konieczne jest więc usunięcie nitów. Nową szynę można albo dokręcić używając nakrętek pazurkowych i śrub, albo użyć maszyny do nitowania – najczęściej można takową znaleźć w specjalistycznym sklepie/serwisie zajmującym się sprzętem hokejowym.

Taki „problematyczny” sposób montażu szyny nie wziął się ze złośliwości producentów – na rolkach (i łyżwach) hokejowych wykonuje się gwałtowne skręty i zatrzymania, więc połączenie z butem musi być możliwie solidne i stabilne, tak by szyna nie gięła się pod nim. Szyny hokejowe najczęściej, z dbałości o jak najmniejszą wagę rolek, wykonane są z lekkiego stopu aluminium ze zwiększoną zawartością magnezu. Jeżeli chodzi o rozmiar kół, wyróżniamy trzy warianty:

4x80mm – standardowy wariant, jeździ się podobnie jak na szynie freeskate przeznaczonej na takie koła, długość 243-245mm.

2x76mm 2x80mm – przy czym większe koła znajdują się z tyłu. Układ ten nazywany jest hi-lo i obniża on balans szyny oraz pochyla stopę do przodu, wymuszając bardziej „dynamiczną” pozycję jazdy.

4x60mm – szyny dedykowane dla bramkarza – ostatnie koło jest wyraźnie odseparowane od pozostałych trzech, znajdujących się tuż pod palcami. Szyna jest stosunkowo długa jak na taką wielkość kół, ale też bardzo niska. Jej konstrukcja ma pomagać w blokowaniu krążka.

Niektórzy producenci stosują od czasu do czasu swoje własne patenty, np. szyny z ruchomymi wózkami (każdy na dwa koła) czy z centralną częścią z dwoma kołami ruchomą na zawiasie – ma to na celu lepszą imitację zachowania płozy hokejowej na lodzie. W szynach hokejowych najczęściej stosuje się osie dwuczęściowe. Powerslide jakiś czas temu eksperymentowali z szynami trójkołowymi, jednak nie zdobyły one wielkiej popularności w tej dyscyplinie – także z tego względu, że były kompatybilne jedynie z butami Reign produkcji tej firmy, ze względu na montaż Trinity. Trzeba pamiętać, że hokej na rolkach to raczej dyscyplina uprawiana przez hokeistów poza sezonem, niż przez rolkarzy, którzy niewiele mają wspólnego z lodem.

Na zakończenie…

Po pierwsze, jeżeli przeczytaliście całość – winszuję!

Chciałbym jeszcze dodać że niekiedy nie należy podchodzić zbyt sztywno do podziału szyn na kategorie, jeżeli chodzi o style jazdy. W niektórych rolkach fitness zdarzają się szyny do jazdy szybkiej „z prawdziwego zdarzenia”, nic nie stoi na przeszkodzie by na krótkich szynach do jazdy freeskate grać w hokeja etc. Wiele zależy też od naszych umiejętności i stylu jazdy.

Ja sam miewałem (i dalej mam) dziwne z punktu widzenia wielu osób zestawy: cztery koła 80 mm w niskiej szynie 255 mm, cztery koła 84 mm w szynie o długości 310 mm, czy trzy koła 110 mm w szynie 255 mm która mieści normalnie średnicę 125 mm. I do tego jeszcze rolki freeskate z jednoczęściowym butem na szynie speedowej. Wszystko zależy od Waszej fantazji i tego, na co mocowanie w bucie (oraz budżet) Wam pozwala. Jazda na rolkach powinna sprawiać frajdę – a znalezienie podwozia, które będzie Wam jak najlepiej odpowiadać, jest ważnym krokiem w osiągnięciu tego celu.